بازسازی فروشگاه طلا و جواهر زهرونی

تهـــــــــــــــــــــــران | نیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــاوران | 1402

برای اولین شعبه میناکاری زهرونی در تهران، یک واحد تجاری در خیابان نیاوران تهران جهت بازسازی و بهره‌برداری پیش بینی شده بود. درخواست کارفرما این بود که پروژه ضمن شاخص بودن، نشان دهنده قدمت و اعتبار مجموعه به عنوان یکی از معتبرترین مراجع میناکاری ایران باشد.

گروه هنری زهرونی برندی شناخته شده در میان هنردوستان و علاقمندان به صنایع دستی اهواز به ویژه میناکاری صُبّی می باشد. این گروه که اعتبار خود در زمینه ی میناکاری و قلم زنی را مرهون هنر دست استاد منصور زهرونی می باشد، پس از ورود جوانان کار آشنای زهرونی به این حرفه علاوه بر احيای تكنيك های از بين رفته و كمرنگ اجدادی خود و ترکیب علوم نوین روز در طراحي ، قالب سازی و همچنين استفاده از تجربه ی استادان کهنه کار این فن و حرفه تبدیل به برندی معتبر در صنعت زرگری، میناکاری، قلمزنی و حتی مرواريدبندی در ده سال اخير گرديده است.

پروژه رو به روی پمپ بنزین نیاوران و در قسمتی از خیابان قرار داشت که پیاده رو بسیار عریض بود. بنابر این پروژه می‌بایست در مقیاس نزدیک، میانه و دور و در سرعت‌های متفاوت عبور، با مخاطبان خود دیالوگ مناسب برقرار می‌کرد.

پروسه طراحی از قسمت چالش برانگیز آن شروع شد. جایی که گالری در عین کوچک بودن می‌بایست در بستر خود شاخص شود و در ضمن اصالت، زمینه جغرافیایی و فرهنگی خود را در بستر محیط جدید به نمایش بگذارد. مساله ای دیگر نیز مطرح بود و آن قرارگیری گالری در منطقه‌ای بود که به لحاظ تاریخی آبستن حوادث، رویدادها و تحولات مختلف سیاسی و اجتماعی بوده و بناهای شاخصی چون مجموعه کاخ و فرهنگسرای نیاوران و بناهای متعددی با معماری‌ پست مدرن شاخص دوره پهلوی در نزدیکی آن قرار داشت.

میناکاری هنری با پیشینه‌ای در حدود پنج هزار سال است که برای زیبایی بخشیدن زیور آلات و ظروف مختلف استفاده می‌شده‌است. این هنر ترکیبی از آتش و خاک است که با هنر نقاشی آمیخته می‌گردد و نقش‌های زیبایی را می‌آفریند. به گفته برخی کارشناسان و در پی تطبیق دادن میناکاری‌های بیزانس با آثار ایرانی، این هنر در ایران شکل گرفته و سپس به دیگر کشورها رفته‌است. طلا و نقره تنها فلزاتی هستند که به هنگام ترکیب با مینا اکسید نمی‌شوند از اینرو امکان اجرای طرح همراه با جزئیات و با شباهت هر چه تمامتر بر روی مینا را ایجاد می‌کنند.

ملا خضر در حدود سال ١٢٢٨ شمسي(١٨٥٠ميلادي) برای تبادل فنون ميناكاري و جستجوی تكنيك هاي جديد صنعت زرگري به شهر”وان” که محل زندگی ارامنه بود سفر کرد. شهر “وان” كه در صنعت طلاسازي ، قلمزني و ميناكاري خاص ارامنه و دیگر اقلیت ها شهرت جهاني داشت. ملاخضر نزد زرگرها و اساتيد كهنه كار ارمنی به تبادل نظر پرداخت و در آنجا بود که تغییر و تحولی عظیم در اسرار حرفه و فرمول ساخت میناکاری سیاه(ميناي صُبّي) ایجاد نمود. او طی مدت سه سالی که در شهر”وان” مشغول به كار بود اصول زرگري، ميناكاري و قلمزني خود را ارتقا داد تا به نقطه عطفي در انجام عملیاتی متفاوت جهت اجراي نقوش سنتی، فرهنگي و مذهبی بر روی ورقه هایی از نقره و يا طلا منجر گردد.

ايشان که مسحور هنر و استاديت اعجاب انگیز صنعتگران و هنرمندان ارامنه و یهودیان شده بود، پس از تبادل نظر در این حرفه و بازگشت به شهر عماره، آن را به فرزندانش آموخت و با خلاقیت و ابداعاتش سبب اشتهار خود و خانواده ي زهروني در این حرفه و هنر شد. آنها در سال ١٣١٠ شمسي(١٩٣٢ ميلادي) آثار دست ساز خود را در نمایشگاه هنری پاریس به معرض نمایش گذاشته اعجاب و تحسین بازدید کنندگان اروپایی را برانگیختند.

هرچه پیش می‌رفتیم استراتژی طراحی، ما را به سمت آیکونیک کردن پروژه پیش می‌برد. معماری دوره پهلوی در نگرش پست مدرن توجه ویژه‌ای به هنر دوره ساسانیان داشت. پس در گام اول سعی نمودیم از مدولی استفاده کنیم که وجه مشترک زبان طراحی محصول و معماری زمینه‌ی سایت پروژه باشد تا پروژه بتواند ادبیاتی استعاری و در عین حال معاصر را پیش بگیرد. در ادامه سعی نمودیم بین حالت‌های ممکن بخش‌هایی را انتخاب کنیم که عملکردهای مورد نیاز چون ورودی، ویترین، نورپردازی و فضای نمایش و فروش را برای پروژه مهیا کنند. بخش‌های انتخاب شده به صورت اکستروژن پیکره‌ی بنا را شکافتند و دیالکتیکی از درون و بیرون را ارائه کردند که استعاره از کالبد بی جان ماده و روح بخشیدن در آن توسط هنر بود.

در این مرحله سعی کردیم تا با لغزش سیلندرها روی هم به کیفیت‌های متنوعی از فضا دست یابیم، این موضوع علاوه بر ایجاد ماجراجویی بیشتر امکانات متنوعی را برای جانمایی منابع نور و صدا با کارکردهای متفاوت ایجاد می‌کرد.

در بخش داخلی ابتدا با تقسیم فضا به سه بخش نمایش، فروش و پشتیبانی حوزه‌های عملکردی را تفکیک کردیم. در ادامه با امتداد فرم از بیرون به داخل سعی شد تا پروژه ضمن دعوت کنندگی، زبان واحدی را در ادبیات طراحی بیرون و درون ارائه کند. طاق‌های کشیده شده به داخل ضمن بیان هویت بصری، تمام نیازهای عملکردی از جمله نورپردازی، تهویه مطبوع و نمایش را تامین می‌کردند.

در بخش پشتیبانی نیز فضای انبار، سرویس، آشپزخانه و بخش تاسیسات به گونه ای ایجاد شدند که ضمن پنهان بودن از دید، بتوانند قابلیت‌های عملکردی کاملی را در فضایی حداقلی داشته باشند.متفاوت ایجاد می‌کرد.

تفکیک بخش خدماتی و پنهان نمودن آن از دید با درب مخفی از دو بخش فروش و نمایش از این جهت واجد اهمیت بود که عملکردهای متفاوت و مختلف می‌بایست در یک فضای کوچک بدون مزاحمت و ایجاد اغتشاش بصری نسبت به کاربر فضا پاسخگو می‌بودند.

در هم تنیدگی طاق‌ها و دیالکتیک بین سادگی ساختار و پویایی فرم ایجاد پرسپکتیوهای متنوع از جهات مختلف تلاشی است تا پروژه در مقیاس‌های دور تا نزدیک با مخاطبان پیاده و سواره دیالوگ کند و بسته به فاصله میزان اطلاعات متناسبی را با او به اشتراک بگذارد. حوزه بندی عملکردی و نیز استفاده از ظرفیت حجمی به جای ظرفیت سطحی می‌توانست بهره وری بیشتری را از فضای محدود گالری ایجاد نماید.

کاربری: تجاری (گالری طلا میناکاری)

محل اجرا: نیاوران، خیابان باهنر

کارفرما : منصور زهرونی

طراحی و ساخت: دفتر معماری هشت، استودیو غفاری

معماران مسئول: شهاب احمدی، ایمان هدایتی، محمد غفاری

مدیر تیم طراحی: نیلوفر محمدزاده

تیم طراحی: نیلوفر محمدزاده، علی احمدی، مهسا درچه ای، امیر سالار قماشی، فرناز آگاهی

اجرا : دفتر معماری هشت 

سرپرست کارگاه: حسین نظری

تأسیسات برق: شرکت مدولار پرو

تاسیسات مکانیک: دفتر معماری هشت 

گرافیک : نیلوفر محمدزاده ، علی احمدی

عکس: محمد حسن اتفاق

زیربنا : 32 متر مربع

سال ساخت: زمستان 1401-بهار 1402