کـــوچـــــــــــــــه بـــــــــــــــــــاغ

تهـــــــــــــــــــــران | پاسداران | 1401

بستر

در همه ی پروژه ها بستر و زمینه مهمترین بنیان است و نقش نقطه ی آغاز کار طراحی را برای آتلیه ما بازی میکند بستر طرح برای ما فقط آن زمینی نیست که بنا بر رویش ساخته خواهد شد؛ بستر و زمینه با پارامترهای بسیاری تعریف میشوند، آتلیه ما در هر پروژه این پارامترها و وزنشان را برای تعریف بستر، تجزیه و تحلیل میکند. زمان، توپوگرافی، جغرافیای زمین، اقلیم، منطقه، فرهنگ، مسائل اجتماعی، اقتصاد و .... چند مورد از پارامترهایی هستند که میتوانند بستر پروژه را تعریف کنند. پروژه ما در یکی از استراتژیک ترین موقعیت های منطقه نیاوران رو به روی یک زمین سرسبز آزاد و بزرگ و با آن سابقه کوچه باغی معابر نیاوران قرار گرفته است. موقعیتی که آن تایپولوژی خانه های قدیمی منطقه را به خود دیده و امروز آن سبک زندگی را با آن معاشرت ها و خنده ها و آواز پرندگان و صدای طبیعت طلب میکند.

رویکرد

خانه بخش مهمی از فرهنگ و تمدن کهن‌ ایرانی، است که در پیوندی پایدار و همیشگی با طبیعت نشاط و سرزندگی را برای ساکنان فراهم میکند. به عبارت دیگر خانه در مفهوم کهن ترکیبی از بنا و باغ است که آدمی را در دل خود و درون طبیعت جای میدهد. فضایی انسانی که تمامی احساسات آدمی را درگیر میکند. کوچه باغها در معماری و شهرسازی سنتی ایران فضاهایی اصیل، هنری، شاعرانه و آرامش بخش هستند که از ظرفیتهای طبیعی، ادبی و فرهنگی ارزشمندی برخوردار هستند. الگویی که در دوره حاضر با تخریب باغ­ها و توزیع و تراکم های بی­رویه علی الخصوص در شهری مثل تهران رو به زوال است.

کوچه باغ

بنابراین ساختمان را «کوچه باغ» نامیدیم تا همسایگی کند برای درختانی که در زمین ما نشسته اند و باغ خیالمان را سبز نگه داشته اند. میخواستیم خطی بکشیم که از طبیعت برآمده و با آن رفاقت میکند، تا معماری را به مثابه الگویی زنده از محیط تعریف کند و این طور باشد که ادای احترامی به کوچه باغ های قدیمی شمیران که روزی هویت این منطقه بودند، کرده باشد. آجرش را نگه داشتیم تا بی ادعا میراث پدری اش را حفظ کند و بر چهره شهر خَش نیندازد. پر از درختان سبز با شکل ها و اندازه های جورواجور که با سایه هایشان، طرح ترانه را بر دیوارهای این کوچه باغ نقش زنند. حیاط ما بزرگ است با دیوارهای مشبک و کوتاه، تا عابران را دعوت کند که در سایه ساختمان و درخت، نفسی تازه کنند.

رابطه بنا و حیاط فراتر از فضای روباز محصور میان دیوارهای بلند تعریف شده است؛ فراتر از حیاطهای مرسوم و معمولی که به کوچه و شهر پشت کرده اند و هراس از دیدن و دیده شدن دارند؛ حیاط ما، کوچه باغی است برای ما و همسایه ها. ما خواستیم معماری را ببریم در خانه های آدمهایی که کیفیت های از دست رفته محله شان را به خاطر سبک و سیاق ساخت و سازهای معمول بلوک های شهری در دهه های اخیر از یاد برده بودند. تا معماری را آشتی دهیم با آدمهایی که قهر کرده بودند با او بس که پرطمطراق و دور از دسترس شده بود.

کوچه باغ؛ هزارتوی خاطره

موضوع اصلی پروژه کوچه باغ ارتباط بین انسان معماری و طبیعت نه فقط از منظر ارتباط فیزیکی بلکه به لحاظ مفهومی و رفتاری است. آنچه از آن به عنوان ارتباط مفهومی یاد میکنیم به رفتار انسان از طریق تجارب و ادراکات حسی در مواجهه با معماری و طبیعت میپردازد. بدن انسان در مواجهه با یک باغ، مانند قرار گرفتن در یک هزارتو (Labyrinth) عمل میکند؛ به گونه ای که فضا با داشتن نوعی عدم قطعیت گم شدن و پیدا شدن از کنترل ذهن خارج میشود و در عوض در این جابه جاییها و بی نظمی ها به واسطه ی بدن و حواس، عمل حرکت شناسایی میشود. ساختمان نیز سعی دارد همین تجربه و همین نوع از ارتباط حسی و درک فضایی را ایجاد کند؛ به این منظور، مسیر به عنوان مکان گذر کردن، ابژه ی معماری قرار میگیرد و اتفاق را رقم میزند.

پروژه با فضاهای باز متعددی [که در قالب یک کوچه باغ باز نمایی میشود] و تصویری که به مخاطب ارایه میدهد، او را به یک بازی دعوت میکند و به او اختیار میدهد تا به واسطه ی عمل انتخاب با فضا درگیر شود و لحظاتی را خلق کند که منجر به شکل گرفتن خاطره، تخیلات و لذت شود؛ به عبارتی ارتباطات زنده ای که در گذشته در کوچه تعریف میشد حالا با استفاده از مشاعات در هر طبقه شکل تازه ای گرفته است. امکان با هم بودن و بازی و تفریح و مطالعه در فضاهای مشرف به منظره بیرونی، وجه دیگری از زنده بودن «کوچه باغ» را نمایش میدهد به اشتراک گذاشتن کتاب در کتابخانه یا به اشتراک گذاشتن اسباب بازی در اتاق بازی در عین امنیت خاطر برای والدین تجربه زندگی جمعی جدیدی است که تعریف متفاوتی از همسایگی ارائه میدهد. در این بنا معماری قصه گو یا معماری سرگرم کننده (Narrative Architecture) به بیانی قصه و حضور در کوچه باغ را بازگو بازنمایی می کند.

کاربری: مسکونی

موقعیت: تهران، پاسداران، گلستان سوم

کارفرما: آقای مهندس جعفری

معماران مسئول: شهاب احمدی، ایمان هدایتی

مدیر تیم طراحی: علی احمدی

طراحی داخلی و نما: نیلوفر محمدزاده

تیم طراحی: فاطمه عارفی، حانیه مودت

گرافیک: فرناز آگاهی، مهسا درچه ای

زیربنا : 13000 متر مربع

وضعیت: طراحی شده

تاریخ: تابستان 1401